Իսրայել vs Իրան` որքա՞ն հեռուն կգնան

Լարված «ստվերային պատերազմը» Իրանի ու Իսրայելի միջև հինգշաբթի արագ վերաճեց բաց առճակատման, երբ Իսրայելի ռազմական ինքնաթիռները խոցեցին տասնյակ իրանական ռազմական օբյեկտներ Սիրիայում: Դա կատաղի արձագանքն էր Իրանի հրթիռային հարձակմանը սիրիական տարածքից` մի քանի ժամ առաջ` գրում է The New York Times-ը: Իսրայելի պաշտպանության նախարարը հայտարարեց, որ կործանիչները ոչնչացրել են Իրանի «համարյա ամբողջ» ռազմական ենթակառուցվածքը Սիրիայում` ի պատասխան Իրանի արձակած 20 հրթիռների Իսրայելի տարածք, որոնցից ոչ մեկը նպատակակետին չի հասել: Իրանը հարվածեց, երբ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թամփը դուրս եկավ միջուկային համաձայնագրից` Թեհրանին այլևս չի զսպում Իսրայելի վրա հարձակման դեպքում միջուկային գործարքից ԱՄՆ-ի դուրս գալու սպառնալիքը: «Իսրայելն իրեն առույգ զգաց նաև Ռուսաստանի անհավանական հանդուրժողականությունից` Սիրիայի ամենակարևոր դաշնակցի»` գրում է The New York Times-ը: Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն, որ չորեքշաբթ օրը 10 ժամ անցկացրեց Վլադիմիր Պուտինի ընկերակցությամբ, հինգշաբթի հայտարարեց իր նախարարներին, որ համոզել է ռուսներին հետաձգել Սիրիային ժամանակակից զինատեսակների վաճառքը:

Սիրիայի պատերազմը մոտենում է ավարտին և որոշ վելուծաբանների կարծիքով` դաշնակիցներ Ռուսաստանի ու Իրանի նպատակները սկսում են տարբերվել` Մոսկվան նախապատվությունը տալիս է Սիրիայի ուժեղ, կենտրոնացված կառավարմանը, Թեհրանը նախընտրում է առավել թույլ կառավարություն, որ գործողությունների ազատություն կտար Իրանի աջակցությունն ունեցող ռազմական խմբավորումներին:

Սպիտակ տունը դատապարտեց Իսրայելի հրթիռակոծումը և հերթական հարվածը հասցրեց Իրանի ֆինանսներին: ԱՄՆ ֆինանսների նախարարությունը միավորեց ջանքերը ԱՄԷ-ի հետ, որ ընդհատի տարադրամի փոխանակման իրանյան ցանցի աշխատանքը, որի օգնությամբ Իրանի Կենտրոնական բանկը իրականացնում է միլիոնավոր դոլարների փոխանցումը ԻԻՀ պահնորդների կորպուսին:
Կվերաճի՞ Իրանի ու Իսրայելի կոնֆլիկտը պատերազմի` վերլուծում են Tagesspiegel-ի լրագրողները: Թեհրանի հետ միջուկային համաձայնագրից դուրս գալուց ընդամենը երկու օր հետո Իրանի հրթիռային հարվածը Իսրայելի գրաված Գոլանի բարձունքներին հարուցեց բուռն պատասխան հարված Սիրայի իրանական ռազմական օբյեկտներին:

Թրամփի վարչակարգին քննադատում են, որ զոհեց համաձայնագիրը` չունենալով Իրանի հետ հարաբերությունների այլընտրանքային տարբերակ: ԱՄՆ նախագահը ևս մեկ հարված հասցրեց ԱՄՆ-Եվրոպա հարաբերություններին: «Իսրայելի զինված ուժերը գործնականում ամբողջությամբ ոչնչացրել են իրանական ինֆրակառույցները Սիրիայում»` հայտարարեց Իսրայելի պաշտպանության նախարար Ավիգդոր Լիբերմանը: «Մենք չենք ցանկանում գրավել Սիրիան ու խառնվել քաղաքացիական պատերազմին: Մենք հույս ունենք, որ մի օր նրանք կդադարեն խոսել Իսրայել պետության ոչնչացման մասին»` հայտարարեց Լիբերմանը` նկատի ունենալով Թեհրանը: Թրամփը փաստացի ազատ է արձակում Թեհրանի ձեռքերը միջուկային պայմանավորվածությունները կատարելու պարտականությունից: Համաձայնագրի ճակատագիրը հիմա կախված է Իրանից ու եվրոպացիներից: Թեհրանը ծրագրում է արդեն առաջիկա շաբաթներին վերադառնալ ուրանի հարստացմանը: Tagesspiegel-ի լրագրողները կասկածում են, որ Թրամփին կհաջողվի ծնկի բերել Իրանին: Համարյա 40 տարի ԱՄՆ-ն առանց որևէ հաջողության փորձում է գահընկեց անել կրոնապետության ղեկավարներին: Նոր պատժամիջոցները ևս չեն հանգեցնի վարչակարգի կոլապսին: Ավելին` Թեհրանի «գիշանգղները» իրենց պնդումների հաստատումը ստացան:

«Համաձայնագիրն ի սկզբանե ճակատագրական սխալ էր` սատանան ի դեմս ԱՄՆ-ի նորից ցույց տվեց իր իրական դեմքը և ուզում է ոչնչացնել Իրանը»` հայտարարում են նրանք: Թրամփը վստահ է, որ ճնշումն ու պատժամիջոցները ավելի արդյունավետ են բանակցություններից: Կիմ Չեն Ինի բանակցությունների պատրաստակամության մեջ նա տեսնում է իր քաղաքականության անմիջական արդյունքները, որի շրջանակներում Փխենյանին սպառնում էր պատերազմով: Ճիշտ է` Թեհրանի հետ միջուկային համաձայնագրից Թրամփի դուրս գալը Կիմին պիտի ազդանշան տա, որ ԱՄՆ-ը հուսալի գործընկեր չէ` գրում են Tagesspiegel-ի լրագրողները:
Գոլանի բարձունքների հրթիռակոծումը Սիրիայի տարածքից չորեքշաբթի լույս հինգշաբթի գիշերը, որ վերագրվում է Իրանին և Իսրայելի պաշտպանության բանակի զանգվածային պատասխանը աննախադեպ լարում են իրավիճակը: Իսրայելը, որ մի քանի շաբաթ կրակում էր Սիրիայում Իրանի դիրքերի վրա, բարոյական աջակցություն է զգում Թրամփի որոշումից և հիմա ցանկանում է ցույց տալ իր հզորությունը` գրում է Liberation-ում Գիյոմ Ժանդրոնը: «Նրանք պետք է հիշեն, որ եթե մեզ մոտ անձրև է գալիս, մյուս կողմում ջրհեղեղ է լինելու»` հինգշաբթի առավոտյան հայտարարեց Իսրայելի պաշտպանության նախարար Ավիգդոր Լիբերմանը: Միջազգային ճգնաժամային խմբի գլխավոր վերլուծաբան Օֆեր Զալցբերգի կարծիքով` Իսրայելի ղեկավարությանը «իշխում է նոր դարաշրջան սկսվելու զգացողությունը»:

«Իսրայելցիներն իրենց ազատ են զգում, ինչպես երբեք` ոչ միայն ԱՄՆ-ն է ամբողջովին աջակցում, այլև ռուսները տվյալ պահին չեն խառնվում»` ասում է նա: Թել Ավիվը նոր «կարմիր գծեր ունի»` նա չի հանդուրժի Իրանի ռազմական ներկայությունը Սիրայում` կարծում է Ժանդրոնը: «Սկզբից մենք ձգտում էինք միայն կասեցնել տեխնոլոգիաների փոխանցումը Հըզբոլլահին,- ասում է Յակով Ամիդրորը` Նեթանյահուի` ազգային անվտանգության նախկին խորհրդականը:- Բայց քանի որ Իրանը իր ռազմական մեքենան ծավալեց մեր սահմանից 15 կիլոմետրի վրա և խախտում է մեր ինքնիշխանությունը անօդաչուների միջոցով, խաղի պայմանները փոխվեցին»: Ոչ միայն Իրանի կողմից` Իրանի միջուկային ծրագրից դուրս գալով` Թրամփը տարածաշրջանային հավասարակշռությունը փոխեց: «Իրանը հանկարծ ավելի թույլ դարձավ` Թեհրանը հիմա պիտի ինքնավերահսկողության ապացույցներ ներկայացնի, որ չկորցնի եվրոպացիներին»` բացատրում է Զալցբերգը: Նեթանյահուն, որ համարվում է ռազմական գործողությունների թատերաբեմում գերզգույշ, համենայն դեպս համարեց, որ Թրամփի որոշմանը հետևած ստագնացիան «նվազագույն ռիսկի շրջանն է իրականացնելու վաղուց ծրագրածը»` ըստ Զալցբերգի: Նա նշում է, որ Իրանի ԶԼՄ-ները նվազեցրել են հրթիռակոծումների ծավալները, որը հուշում է` Թեհրանը չի ցանկանում իրավիճակը սրել: Իսրայելը ամեն ինչ հաղորդում է չափից դուրս մեծ ներկայացնելով և հասարակական կարծիքը, կարծես, բավարարված է: Երկու կողմերն էլ ինչ-որ չափով իրենց ներդրումն են ունեցել, որ հիշեցնում է ավարտական ռաունդը, ցիկլի վերջը:

Մնում է երկու անհայտ` Իսրայելի հանդգնությունը (այս շաբաթ էներգետիկայի նախարարը Ասադին «վերացնելու» գաղափար առաջադրեց) և Թեհրանի «մեծ տրամաչափի զենքը»` լիբանանյան «Հըզբոլլահը»: «Երբ Բենիամին Նեթանյահուն չորեքշաբթի օրը մեկնեց Մոսկվա բանակցելու, նա հազիվ թե ավելին կարող էր անել Պուտինի բարյացակամությունը շահելու համար»` գրում է The Times-ը` հիշեցնելով, որ Նեթանյահուն ներկա էր հաղթանակի օրվա շքերթին ու Գեորգիևյան ժապավեն էր կրում պիջակի լացկանին: Նա Մոսկվային «զգուշացրեց պատասխան հարվածի բնույթի մասին, որ կհասցնի Իսրայելը Իրանից սպասվող գրոհի դեպքում»` գրում է The Times-ը: Հրթիռակոծության փոխանակումը հաջորդեց հանդիպմանը: Գոլանի բարձունքներին հարվածելը չպիտի համարվի Իրանի ու Իսրայելի կոնֆլիկտի լուրջ լարում: Իրանը սահմանափակեց իր հարվածները Գոլանի բարձունքներով, Իսրայելը` Սիրիայով` ձեռք չտալով Իրանի ու Լիբանանում «Հըզբոլլահի» ստորգետնյա օբյեկտներին: Դա թույլ է տալիս ենթադրել, որ Իսրայելը, Իրանը և, որ կարևոր է` Ռուսաստանը հասկանում են` որքան հեռուն կարելի է գնալ կոնֆլիկտում: Բայց դա վտանգավոր ձեռնածություն է` Իսրայելը փորձարկում է Պուտինի համբերությունը` «Ավիգդոր Լիբերմանը` Իսրայելի Պնախարարը, վերջերս ասաց, որ եթե Ռուսաստանը Սիրիային վաճառի С-300-ներ, Իսրայելը կոչնչացնի համակարգերը»:
InoPressa

Հ.Գ. Թեհրանի միջուկային համաձայնագրից դուրս գալով` Դոնալդ Թրամփը փորձում է միանգամից մի քանի հարց լուծել` փոխել տարածաշրջանում ուժերի հավասարակշռությունը` թուլացնելով Ռուսաստանի ներգործությունը, Իրանը կրոնապետությունից վերածել ժամանակակից ժողովրդավարության` ըստ ԱՄՆ պատկերացումների, և հընթացս նախազգուշացնել, թե ինչ կարող է լինել ընտրությունների գնացող Էրդողանի ու Թուրքիայի հետ: Պատահական չէ, որ Էրդողանը դատապարտեց Թեհրանի հետ միջուկային համաձայնագրից դուրս գալու Վաշինգտոնի քայլը: Փոխվում է նաև Ռուսաստանի քաղաքականությունը` սկսում են տարբերություններն ու հակասությունները Սիրիայում Մոսկվայի ու Թեհրանի շահերի միջև: Իսրայելին քարտ բլանշ տալը Թեհրանը Մոսկվային չի ների` թեպետ կհասկանա ու գոհ կլինի Թրամփը: Ռուսաստանի խաղը չափազանց բազմավեկտոր է դառնում Սիրիայում ու Մերձավոր Արևելքում: Հավելեք, որ մի քանի օրից Սանկտ Պետերբուրգում հանդիպելու են ՌԴ ու Ֆրանսիայի նախագահները, և երկկողմ հարաբերություններից զատ օրակարգում լինելու են Մերձավոր Արևելքը, Իրանի միջուկային ծրագրից Վաշինգտոնի դուրս գալը ու հաստատ հայկական թավշե հեղափոխության ու ԼՂՀ հարցի քննարկումը:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ